این مطلب، بخشی از مقاله‌ای است که در “اولین همایش بین‌المللی پژوهش‌های تحول آفرین افسران پیشرفت ایران” پذیرفته شده است.
استراتژی‌های مشاوره‌ای برای تقویت اعتماد به نفس و خودکارآمدی در مدارس
برگزاری جلسات مشاوره فردی منظم : برگزاری جلسات مشاوره فردی منظم به دانش‌آموزان امکان می‌دهد تا به صورت مستمر و در فواصل زمانی مشخص از حمایت و راهنمایی‌های یک مشاور حرفه‌ای بهره‌مند شوند. ایجاد برنامه‌های مشاوره فردی منظم و قابل دسترس برای دانش‌آموزان، به خصوص در مواقع مهم مانند انتقال به مقاطع تحصیلی جدید یا مواجهه با چالش‌های زندگی، می‌تواند به تقویت اعتماد به نفس و خودکارآمدی کمک کند. این جلسات منظم به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا به صورت پیوسته پیشرفت خود را ارزیابی کنند و در صورت بروز مشکلات یا تغییرات، به سرعت از راهنمایی‌های مشاور بهره‌مند شوند. همچنین، دسترسی آسان به مشاوران در مواقع بحرانی، به دانش‌آموزان اطمینان می‌دهد که همیشه کسی هست که بتوانند به او مراجعه کنند و از حمایت وی برخوردار شوند. این برنامه‌ها می‌توانند شامل ارزیابی‌های دوره‌ای، تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت، و پیگیری مستمر پیشرفت‌ها باشند که همه این‌ها در نهایت به افزایش خودکارآمدی و اعتماد به نفس دانش‌آموزان منجر می‌شوند.
ارائه بازخورد مثبت و سازنده : ارائه بازخورد مثبت و سازنده از سوی مشاوران و معلمان می‌تواند نقش بسیار مؤثری در تقویت اعتماد به نفس دانش‌آموزان ایفا کند. بازخورد باید بر مبنای پیشرفت‌ها و تلاش‌های شخصی دانش‌آموزان ارائه شود تا آنها احساس کنند که تلاش‌هایشان مورد توجه و قدردانی قرار گرفته است. این نوع بازخورد نه تنها نقاط قوت دانش‌آموزان را برجسته می‌کند بلکه به آنها کمک می‌کند تا بهبودهای خود را ببینند و انگیزه بیشتری برای ادامه مسیر داشته باشند.
بازخورد مثبت می‌تواند شامل تشویق دانش‌آموزان به خاطر تلاش‌ها و دستاوردهایشان باشد، حتی اگر این دستاوردها کوچک باشند. این تشویق‌ها به دانش‌آموزان نشان می‌دهد که پیشرفت‌هایشان مهم است و قدردانی می‌شود. از سوی دیگر، بازخورد سازنده باید به دانش‌آموزان کمک کند تا نقاط ضعف خود را شناسایی کنند و راهکارهایی برای بهبود آنها بیابند. این نوع بازخورد باید به گونه‌ای ارائه شود که دانش‌آموزان احساس کنند که می‌توانند بر روی نقاط ضعف خود کار کنند و بهبود یابند، نه اینکه احساس شکست یا ناکامی داشته باشند. بازخورد مثبت و سازنده همچنین باید مشخص، واضح و عملی باشد. به عنوان مثال، به جای اینکه به دانش‌آموز بگوییم “خوب کار کردی”، بهتر است بگوییم “تمرکزت روی انجام تکالیف امروز خیلی خوب بود، ادامه بده و سعی کن زمان بیشتری برای مطالعه اختصاص بدهی.” این نوع بازخورد به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا دقیقاً بدانند چه چیزی را درست انجام داده‌اند و چگونه می‌توانند عملکرد خود را بهبود بخشندو نیز وجب افزایش خودکاآمدی آنها نیز می شود.
تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی : تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی در دانش‌آموزان می‌تواند بهبود اعتماد به نفس و خودکارآمدی آنها را تسهیل کند. آموزش مهارت‌های ارتباطی فعال و سازنده به دانش‌آموزان شامل عناصری همچون ارتباط موثر، گوش دادن فعال، و حل مسائل تعاملی می‌شود. این مهارت‌ها به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا بهترین نحو ممکن با دیگران در ارتباط باشند و در موقعیت‌های اجتماعی بهتر عمل کنند.
ارتباط موثر : آموزش نحوه برقراری و نگهداری ارتباطات موثر با دیگران به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا بهترین شیوه‌های ارتباطی را در موقعیت‌های مختلف بیاموزند. این شامل نحوه بیان خود به صورت واضح و موثر، درک و توجه به نیازهای دیگران، و ایجاد ارتباطات که باعث احساس موثر و ارتباط قوی بین فرد و دیگران می‌شود.
گوش دادن فعال : این مهارت به دانش‌آموزان یاد می‌دهد که چگونه به طور فعال به دیگران گوش دهند و به درستی با آنها تعامل کنند. گوش دادن فعال شامل تمرکز بر فرد مقابل، فهم صحیح مطلب و احساسات آنها، و پرسش سوالات مفهومی برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر است.
حل مسائل تعاملی : این مهارت به دانش‌آموزان کمک می‌کند که در مواقعیت‌های گروهی یا اجتماعی، به صورت موثر با مشکلات و تضادها روبرو شوند و آنها را حل کنند. این شامل مهارت‌هایی همچون تعیین و تحلیل مسائل، یافتن راه‌حل‌های مشترک، و همکاری برای رسیدن به توافقات است.
آموزش این مهارت‌ها به دانش‌آموزان نه تنها بهبود ارتباطات شخصی آنها را ایجاد می‌کند، بلکه قدرتمندترین ابزارهایی هستند که به آنها در زندگی مدرسه، دانشگاه، و حتی در زندگی حرفه‌ای در آینده کمک خواهند کرد. این مهارت‌ها نقش بسیار مهمی در تقویت اعتماد به نفس و خودکارآمدی دانش‌آموزان ایفا می‌کنند زیرا به آنها امکان می‌دهند تا با اطمینان بیشتری به موقعیت‌های مختلف در زندگی شخصی و تحصیلی مواجه شوند و در آنها به عنوان یک عضو مؤثر شرکت کنند.
ترویج ارزش‌های مثبت و بهره‌گیری از قدرت خود : ترویج ارزش‌های مثبت و بهره‌گیری از قدرت شخصی به دانش‌آموزان می‌تواند در تقویت اعتماد به نفس و خودکارآمدی آنها بسیار مؤثر باشد. در اینجا چند نکته مهم در ارتباط با این موضوع مطرح می‌شود:
ترویج ارزش‌های مثبت: دانش‌آموزان باید آموزش داده شوند که ارزش‌های مثبتی همچون پشتکار، تعهد، انضباط، مسئولیت‌پذیری، همکاری، و احترام را تقویت کنند. این ارزش‌ها به آنها کمک می‌کنند تا در تمامی جنبه‌های زندگی شخصی و تحصیلی‌شان بهتر عمل کنند. به عنوان مثال، پشتکار و تعهد به انجام وظایف تحصیلی باعث می‌شود که دانش‌آموزان به تدریج به پیشرفت و موفقیت دست یابند.
دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که قدرت شخصی خود را برای تحقق اهداف و رسیدن به موفقیت‌های شخصی و تحصیلی به کار بگیرند. این شامل مدیریت زمان، تعیین اهداف، حل مسائل، ارتباطات موثر، و مهارت‌های فردی مثل انعطاف‌پذیری و اثربخشی در کار است.
علاوه بر آن آموزش به دانش‌آموزان که چگونه مهارت‌های فردی مانند ارتباطات بین فردی، مدیریت استرس، حل مسائل، و ایجاد روابط موثر را تقویت کنند، به آنها امکان می‌دهد که بهبود یافته و با اعتماد به نفس بیشتری به چالش‌ها و مسائل روبرو شوند.
این اقدامات نه تنها به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌ها و ارزش‌های مثبت را در زندگی خود بهبود بخشند، بلکه ایجاد یک پایه قوی برای پیشرفت تحصیلی و شخصی آنها نیز ایجاد می‌کند. با آموزش و تقویت این موارد، دانش‌آموزان قادر خواهند بود تا به صورت مستقل و با اطمینان بهتری به تلاش برای دستیابی به اهداف خود بپردازند و در مواجهه با چالش‌ها، به راهکارهای مؤثری دست یابند که برای پیشرفت و موفقیت آنها حیاتی هستند.
نویسنده : هدیه حجابی (معاونت علمی تربیتی آموزشگاه)
تایید کننده : نجمه مدبری (مدیریت آموزشگاه)